قرص زولپیدم داروی خواب‌آور غیر بنزودیازپینی است که در درمان کوتاه‌مدت بیخوابی استفاده می‌شود. این دارو نیمه‌عمری حدود ۳–۲ ساعت دارد و حدود ۱۵ دقیقه پس از مصرف، اثر آن شروع می‌شود. این دارو با نام‌های تجاری مختلف از جمله دریمکس (Dreamex)، استیل‌ناکت (Stilnoct)، زولپیرست (Zolpirest)، زولیناکس (Zolinax) در دسترس می‌باشد
قرص زولپیدم می‌توان برای آرام کردن افراد در مدت کوتاهی قبل از قرار گرفتن تحت عمل جراحی استفاده کرد. Zolpidem خواب آور است و دارای ویژگیهای ضد تشنج و آرامبخش است.
بطورکلی بیماران مبتلا به بیخوابی نباید بیشتر از یک هفته از این دارو استفاده کنند. آنها همچنین باید این دارو را زمانی مصرف کنند که برای خوابیدن حاضر شده باشند.
قرص زولپیدم بسرعت عمل می‌کند و فردی که تحت تأثیر آن قرار دارد ممکن است در میانه انجام کاری چُرت بزند. زمین خوردن افراد سالمند ساکن در خانه سالمندان پس از مصرف Zolpidem امری شناخته شده است.
مطالعات علمی انجام شده در مورد Zolpidem بطورکلی نشان می‌دهد که هیچ عوارض خماری در اثر مصرف این دارو مشاهده نشده است، اما افراد بعد از برخاستن از خواب تا زمانیکه از عملکرد طبیعی خود مطمئن نشده‌اند، باید در مورد کارهایی که انجام می‌دهند مراقب باشند. یافته اخیر نه تنها به کوهنوردان بلکه به هوانوردان و فضانوردان نیز مربوط می‌شود. بسیاری از داروهای بیخوابی یک اثر بازگشتی (Rebound) ایجاد می‌کنند به این معنی که پس از توقف در مصرف این داروها، بدتر از همیشه، بیخوابی مجدد ایجاد می‌شود. با وجود این، تأثیر مذکور با Zolpidem بندرت مشاهده شده است. آزمایشی با این دارو در علائم ناشی از بیماری پارکینسون (Parkinson) بهبودی موقت ایجاد کرد، Zolpidem به رفع اختلال روانی کاتاتونیک (Catatonia) کمک کرده است.
بیشتر بخوانید :
مکانیسم عمل :
گیرنده‌های گابا (GABA) از واحدهایی مانند ۶–۱ αتشکیل شده‌است. زولپیدم تمایل زیادی برای اتصال به زیر واحد ۱ αدارد؛ در حالی‌که تمایل اتصال آن به ۲ α و ۳ α ده برابر کمتر است و به زیر واحد ۵ αتقریباً متصل نمی‌شود. گیرنده‌های گابایی که دارای زیر واحد ۱ αباشند، امگا یک و گروهی که زیر گروه‌های ۶–۲ α دارند؛ امگا دو می‌نامند. گیرنده‌های امگا یک در مغز و گیرنده‌های امگا دو در نخاع یافت می‌شوند. زولپیدم تمایل زیادی برای اتصال به گیرنده‌های گابای موجود در مغز دارد و مانند بسیاری از ساختارهای مشابه بنزودیازپینی تمایلی برای اتصال به ۴ αو ۶ αندارد. به دلیل اتصال اختصاصی زولپیدم به گیرنده‌ها، این دارو دارای اثر تسکین‌دهی، شل‌کنندگی عضلانی و نیز ضد تشنجی ضعیفی است. اما داروی خواب‌آور مؤثری می‌باشد و سبب افزایش خواب با امواج کوتاه می‌شود؛ اما در مرحله دوم خواب تغییری ایجاد نمی‌کند.
یافته‌های جدید :
برخی از گزارش‌ها بیانگر کاربرد مؤثر قرص زولپیدم در بیماران مبتلا به minimally conscious coma state است. در یک مطالعه بالینی، زمانی که به یک فرد به کما رفته این دارو داده شد، با کمال تعجب پزشکان مشاهده کردند که بیمار هوشیار شد، به صورتی که برای اولین بار قادر به برقراری ارتباط با اطرافیان خود شد. بررسی‌ها نشان داده‌است که زولپیدم سبب افزایش فعالیت لوب فرونتال می‌شود. هم اکنون تحقیق گسترده‌ای در مورد این خاصیت زولپیدم در حال انجام است.
تحمل، وابستگی و علائم قطع مصرف :
استفاده از قرص زولپیدم در برخی افراد سبب ایجاد تحمل می‌شود. قطع دارو می‌تواند سبب بروز دلیریوم، تشنج و یا عوارض جانبی دیگر شود؛ به ویژه اگر به مدت طولانی و با دوز بیش از حد توصیه شده مصرف شده باشد. در افرادی که وابستگی فیزیکی و یا تحمل به زولپیدم ایجاد شده باشد، دارو را باید به تدریج و در طی ماه‌ها قطع کرد تا احتمال بروز عوارض جانبی کاهش پیدا کند. احتمال بروز وابستگی فیزیکی و نیز سوء مصرف در افراد الکلی بیشتر است. تجویز زولپیدم برای افراد الکلی، کسانی که سابقه سوء مصرف دارو دارند و نیز افراد دارای سابقه وابستگی به داروهای خواب‌آور و یا آرامبخش، باید با احتیاط همراه باشد.
عوارض زولپیدم
نشانه‌های زیر ممکن است با مصرف زولپیدم همراه باشد: تهوع، استفراغ، خواب‌آلودگی، گیجی و سردرد. از جمله عوارض نادر این دارو راه رفتن در خواب است که موارد انگشت‌شماری از این عارضه گزارش شده‌است. عوارض چشمی دوبینی هم از عوارض جانبی مصرف دارو ست؛ و در بعضی افراد باعث توهم شدید نیز می‌شود.
موارد منع مصرف قرص زولپیدم
به افراد مبتلا به افسردگی توصیه می‌شود در رابطه با مصرف Zolpidem جوانب احتیاط را رعایت کنند زیرا این دارو می‌تواند دلسردی را تعمیق و حتی اندیشه خودکشی ایجاد کند. اثرات ناخواسته‌ای که از جدیت کمتری برخوردار هستند و گاه به گاه تولید می‌شوند عبارتند از: خشکی دهان، سردرد، سکسکه، تهوع و اسهال. توهم و واکنش‌های روانی دیگر (که دامنه آنها از هذیان تا سرخوشی کشیده می‌شود) حتی کمتر رایج است، اما، با وجود این، به اثبات رسیده‌اند.
احتیاط :
افراد مسن نسبت به اثر خواب‌آوری داروهای خواب‌آور مانند زولپیدم حساس هستند. این دسته دارویی می‌تواند احتمال افتادن فرد را افزایش دهد یا سبب بروز تغییرات شناختی شود. زولپیدم همچنین احتمال بروز تصادف و ایجاد خطر در حال رانندگی را افزایش می‌دهد. البته این عارضه تنها خاص زولپیدم نیست و سایر داروهای خواب‌آور نیز سبب بروز چنین تغییراتی در فرد می‌شوند.
شیردهی و بارداری: در فرزندان موشهای صحرایی و خرگوشهای بارداری که چندین برابر حداکثر دُز درمانی در انسان از این دارو دریافت کرده بودند، هیچ نقص مادرزادی آشکاری مشاهده نشد، هرچند نشانه‌هایی از تأخیر رشد استخوان در جنین آنها وجود داشت. توصیه متداول برای زنان این است که درباره استفاده از Zolpidem در دوران بارداری با احتیاط عمل کنند. اگرچه آزمایشها نشان می‌دهد که مقادیر بسیار اندکی از Zolpidem در شیر مادران وارد می‌شود (کمتر از ۰٫۰۲٪ از مقداری است که یک مادر استفاده کرده است) اما تأثیر آن بر روی نوزاد نامشخص است.
تداخلات دارویی قرص زولپیدم
داروهای زیر در فارماکوکینتیک زولپیدم تداخل ایجاد می‌کنند: کلرپرومازین، سایمتیدین، فلوکونازول، ایمی‌پرامین، ایتراکونازول، کتوکونازول، ریفامپیسین، ریتوناویر. احتمال بروز تداخل بین زولپیدم و کاربامازپین و فنی‌توئین وجود دارد اگرچه هنوز دلایل قطعی برای این نظریه وجود ندارد
سوء مصرف
احتمال سوء مصرف زولپیدم توسط افراد وجود دارد. استفاده از دارو برای سرگرمی به دنبال استفاده طولانی‌مدت از دارو علی‌رغم منع مصرف آن و یا به دنبال استفاده از دوزهای بالای زولپیدم رواج می‌یابد. زمانی که فرد بدون تجویز پزشک اقدام به استفاده طولانی مدت از زولپیدم می‌کند، احتمال افزایش وابستگی و سوء مصرف افزایش پیدا می‌کند.
تحمل به دارو زمانی اتفاق می‌افتد که فرد دارو را از راهی غیر از روش توصیه شده (مانند تزریق) مصرف کند و یا دارو را برای غیر اهداف درمانی مورد استفاده قرار دهد. سوء مصرف در افرادی که به سایر داروها وابستگی دارند بیشتر اتفاق می‌افتد؛ اگرچه این نظریه کاملاً دقیق نیست و احتمال بروز وابستگی و سوء مصرف در افراد بدون سابقه نیز وجود دارد. در افرادی که سابقه وابستگی طولانی مدت دارند، احتمال بروز علایم قطع مصرف دارو مانند تشنج، بیشتر وجود دارد. استفاده از موادی مانند الکل و یا حشیش، همراه با زولپیدم توصیه نمی‌شود.
استفاده بیش از حد قرص زولپیدم
نشانه‌هایی که در اثر استفاده بیش از حد از زولپیدم بروز می‌کنند عبارتند از: افزایش سداسیون (تسکین)، سوزنی شدن (تنگ شدن) مردمک، دپرسیون تنفسی، کما و گاهی مرگ. در صورت استفاده هم‌زمان با الکل، مواد مخدر و نیز قرص‌های اعصاب و داروهای ضد افسردگی احتمال تشدید عوارض وجود دارد. استفاده بیش از حد زولپیدم باعث مرگ نیز می‌شود.
