امروزه بازی یا بازی درمانی به عنوان بهترین روش برای درمان مشکلات کودکان استفاده می گردد. بازی درمانی به کودکان کمک می کند تا بتوانند مسائل و مشکلاتشان را حس کنند، با این هدف که ویژگی های روانی خود را بشناسند. در این نوع درمان، به کودک فرصت داده می شود تا احساسات آزاردهنده و مشکلات درون خود را از طریق بازی بروز داده و آنها را به نمایش بگذارد، در نتیجه نسبت به ارائه راهکار های مستقیم و غیر مستقیم به کودک و والدین او توسط درمانگر کودک اقدامات لازم انجام خواهد شد. کلینیک روانشناسی حس تحول واقع در پاسداران با بهره گیری از تمامی متدهای جدید بازی درمانی می تواند روند درمان کودک شما را تسریع بخشیده و بهترین نتیجه را داشته باشد. با ما در تماس باشید.
مزیت بازی درمانی برای کودکان حواس پرت:
در کودکان بی قرار حواس پرت که کنترل کمی روی حرکات بدنی خود دارند و به راحتی هم متوقف نمی شوند، بازی کمک می کند تا تنش آنها آرام شود.
مزیت بازی درمانی برای کودکانی که مورد آزار قرار گرفته اند:
کودکانی که مورد ضرب و شتم و آزار جنسی قرار گرفته اند، می توانند از طریق بازی درمانی تا حد زیادی به آرامش و بهبود برسند. درمانگر کودک از طریق بازی درمانی یک موقعیت بازی را به صورت کلی ایجاد می کند که کودک بتواند ترس و تنش خود را بیرون بریزد، در حقیقت در بازی درمانی کودک «خود درونی اش» را نشان می دهد.
شدت احساساتی که بعضی کودکان در طول بازی درمانی از خود نشان می دهند گاهی بسیار تعجب آور است، احساساتی چون تنفر، ترس، تنهایی، ناامنی، احساس شکست، بی کفایتی و احساس ناخواسته بودن از این گونه احساسات می باشد و غالبا شروع این احساسات سبب محرومیت و انحراف شخصیت کودک می گردد.
در بازی درمانی بعد از آن که کودک بازی با وسایل را شروع کرد، درمانگر با دقت اعمال و گفتار او را تحت نظر می گیرد و با مشاهده رفتارش در ضمن بازی به نگرانی های او پی می برد و بعد از تفسیر و نتیجه گیری از عملکردهای کودک، راه حل هایی مناسب برای مشکلات او ارائه می کند.
انواع بازی درمانی
بازی درمانی غیرفعال (Stimulus situation)
در این نوع بازی درمانی هیچ سناریو از پیش تعیین شده ای وجود ندارد. بازی درمانگر با مشخص کردن حیطه محدودی سعی می نماید خود را در اختیار کودک قرار داده تا کودک درباره سناریوی این بازی نظر بدهد، از این طریق کودک می تواند به تخیل خود جامه عمل بپوشاند و آن را بهبود بدهد.
با توجه به اینکه اسم این روش بازی درمانی غیرفعال است اما کودک و تخیل او حضور فعالی در این سناریو دارند. حس مفید بودن یکی از مهم ترین احساساتی می باشد که کودک می تواند از بازی درمانگر خود در این وضعیت دریافت کند.
کودک در بازی درمانی احساسات خود را بیش از پیش می شناسد احساساتی که خیلی از افراد شاید تا سنین میانسالی شناخت درستی از آن ها نداشته باشند.
براساس نظر فروید انسان با تکرار است که به کمال می رسد در روش بازی درمانی کودک پیاپی درگیر تکرار احساسات خود می باشد و با شناخت هر یک از آنها و کنترل هر یک از احساسات خود با کمک بازی درمانگر در موقعیت های گوناگون به مهارت های مورد نیاز می رسد.
راه های شناسایی احساسات کودک در بازی درمانی
احساسات و هیجاناتى که در بازى درمانى در کودک ایجاد مى گردد به چهار صورت قابل شناسایی می باشد. یک مشاور یا روان درمانگر کودک باید نسبت به این احساسات توجه نموده، و بعد از شناسایی این احساسات نسبت به حمایت کودک اقدام نماید .
- کودک بصورت مستقیم به شخصی که از دنیای واقعی اوست ابراز احساسات می کند ، مانند: مامان دوست دارم، بابا دلم برات تنگ شده و …
- کودک می تواند احساسات خود را نسبت به وسایل فیزیکی یا فردی تخیلی در ذهنش نسبت دهد، برای مثال با کوبیدن عروسک روی زمین احساس ناراحتی خود را از اسباب بازی نشان می دهد.
- کودک مسئولیت احساس خود را برعهده می گیرد که اصولا با نهاد اول شخص (من) بیان می شود: مثلا در حین بازی می گوید: من دوستت دارم، من ازت متنفر هستم، من می خوام بزنمش، من میخوام …
- کودک مسئولیت احساس خود را بر عهده نمی گیرد، که این نوع بیان احساسات در کودکان به ندرت اتفاق می افتد در این روش کودک عروسک خود را وارد به اعتراف به احساسات خود او می کند. برای مثال به عروسک می گوید اعتراف کند که مادر کودک را دوست ندارد و از او متنفر می باشد یا از زبان عروسک می گوید که مادرش را دوست ندارد.
بازی درمانی فعال (Active play therapy)
در این روش بازی درمانی به کودک تعدادی اسباب بازی محدود داده می شود و درمانگر همزمان بازی با کودک او را به سمت یک سناریو خاص سوق می دهد. برای مثال کودکی که برادر یا خواهر تازه متولد شده دارد و با او دچار مشکلی است بازی مار پله یا فوتبال مناسب او نیست، بهتر است او با کودک خیالی خود بازی کند و در آن بازی کنش و واکنش های کودک سنجیده می شود.
در بازی درمانی فعال درمان گر شروع به محبت بیش از حد به نوزاد خیالی می کند تا از این طریق حس حسادت کودک را برانگیخته کند یا از طریق اولویت دادن به نوزاد در تمامی مراحل بازی سعی می کند رفتار متقابل کودک را با فرزند تازه متولد شده بسنجد.
یکی از نویسندگان بزرگ در زمینه کودکان، مادر دو دختر را مورد بررسی قرار می دهد که این مادر با کمک اندکی بازی درمانی با دو دخترش رفتار و نگرش های آنها را بهبود می دهد. او بازی های زیر را در وبلاگش توصیه می کند:
با انجام حرکات آرامی موجب دور شدن احساسات او شوید
با زبان می توان در کودک احساس سبک بالی را ایجاد کرد، من به کودک بدعُنُقم می گویم”اوه، به افکار منفی که به ذهن تو می آیند توجه نکن. بیا همه اونا رو همین الان از خودت دور کن”. سپس با دستانم، دستان او را که در حالت دراز کش قرار گرفته بلند می کنم و از روی زمین بالا می آورم و به آرامی به او تلقین می کنم که آن ها را از خود دور کند. هر دو دخترم بر انجام این کار اصرار می کنند و حتی کسانی هم که بدخو نیستند دوست دارند یک تکان خوبی در بدنشان ایجاد شود!
از عروسک های مورد علاقه کودکتان استفاده کنید
هر دو دخترم عاشق عروسک خیمه شب بازی هستند زیرا می تواند هیجان های شدید آنها را هنگام عصبانیت و ناراحتی به سمت آرامش هدایت کند. دستم را در عروسک فرو می برم به طوری که قابل حرکت دادن باشد و آن را بالا می آورم. در قالب نقش به شکلی کودکانه صحبت می کنم که موجب خندیدن و شادی دخترم شود و موقعیت آشفته را جذاب کرده و تغییر می دهم.
آشنایی با کاربردهای بازی درمانی
بازی درمانی محدودیت سنی خاصی ندارد و افراد گوناگون در سنین متفاوت می‌توانند از این شیوه‌ی درمانی استفاده کنند؛ ولی بیشترین استفاده و اثربخشی بازی درمانی در کودکان ۳ تا ۱۲ سال است. موارد زیر اختلالاتی است که برای درمان آنها می‌توان از بازی درمانی استفاده کرد.
- درمان مشکلات رفتاری کودک با بازی درمانی
- کودکانی که در خانواده‌ی آنها مشکلات و مشاجرات خانوادگی وجود دارد، فرزند طلاق هستند، یکی از والدین یا هردو فوت کرده‌اند را می‌توان با بازی درمانی به زندگی عادی برگرداند.
- کودک هایی که درگیر حوادث طبیعی و سوانح شده‌اند و مشکلی جسمی یا روحی برایشان پیش آمده است.
- کودکانی که درگیر مشکلات روحی مانند اضطراب، افسردگی و غم می‌شوند.
- کودکانی که اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) یا اختلال اوتیسم (ASD) دارند.
- برای درمان کودکانی که در غذا خوردن یا توالت رفتن مشکلاتی دارند از بازی درمانی استفاده می‌شود.
- کودکانی که با بیماری‌های مزمن یا مراقبت‌های تسکینی روبرو هستند.
- برای درمان کودکانی که تحت فشار خشونت خانگی، بی‌توجهی یا سوء استفاده قرار می‌گیرند.
- کودکانی که اختلالات یادگیری دارند یا فرایند رشد آنها با سرعت خیلی کمی افزایش می یابد.
- کودکانی که در مدرسه یا در خانه مشکلات رفتاری دارند.
آشنایی با فواید و ضرر های بازی درمانی
یکی از اولین سوالات والدین در مورد بازی درمانی مزایا یا معایب احتمالی آن است. آنها اغلب تمایل دارند بدانند آیا بازی درمانی ارزش صرف وقت و هزینه را دارد یا اینکه بعد از صرف زمان تغییر چندانی در شرایط کودک ایجاد نخواهد شد. واقعیت این است بازی درمانی قطعاً با مزایای بسیاری همراه است که به شرح زیر است:
فواید بازی درمانی
- در خانواده‌های فرزند خوانده روابط والدین و فرزندان بهبود می‌یابد.
- مهارت‌های خلاقانه و راهکارهای مقابله‌ای برای حل مسئله در کودکان تقویت می‌شود.
- کودکان با بازی درمانی یاد می‌گیرند به دیگران احترام بگذارند و همدلی کنند.
- بازی درمانی موجب مستحکم شدن روابط خانوادگی می‌شود.
- یکی از مهمترین فواید بازی درمانی افزایش اعتماد به نفس کودکان است.
- با بازی درمانی کودک مهارت‌های اجتماعی را یاد می‌گیرد.
- مشکلات رفتاری کودک با بازی درمانی بهبود می‌یابد.
- کودک با بازی درمانی مسئولیت پذیری را یاد می‌گیرد.
جمع بندی
به طور کلی بازی درمانی شیوه‌ای از مشاوره است که در آن از بازی برای ارزیابی، پیشگیری یا درمان اختلالات روانی و اجتماعی استفاده می‌شود. این شیوه‌ی درمانی فقط شامل سرگرم کردن کودکان نیست و آنها را درگیر یک فرایند حل مساله یا آموزش مهارت می‌کند. در حقیقت با این ابزار می‌توان بدون اینکه کودک از درمان ناراضی باشد با سهیم کردن او در لذت بازی اختلالات و مشکلات وی را درمان کرد. علت این امر این است که کودکان در ارتباط با اسباب بازی‌ها راحت‌تر می‌توانند احساسات خود را بروز دهند. برای تماس با بهترین مراکز تهران برای بازی درمانی کلیک نمایید.
